HOGGAANKII DHAQANKA
IYO
SOOYALKA HOGAAMINTA CORMALE
Buugga qaybtan waxaan ugu hadli doonaa wax bandana aad kaga bogan doontaan haddii uu Allah imo hogaankii dhaqanka iyo sooyaalka taariikhda ee qabiilka Cormale iyo raggii soo hogaamiyay magacyadooda .
waxaa ugu horeeyay inta taariikhda la ogyahay ama lagu qoray diiwaanka taariikhda Cormale nin lagu magacaabi jiray Boqor Wacaysmuge oo ay ku abtirsadaan qayba badan oo kamid ah qabiilka Cormale .
waxaa ka dhaxlay oo xilkii kala wareegay boqor Aw‑Bakar oo kamid ahaa wiilashii uu dhalay Boqor Wacaysmuge .
Boqor Aw‑Bakar waxaa uu ku wareejiyay boqornimadii oo ka dhaxlay boqor Maxamed Aw‑Bakar oo ahaa mid kamid ah wiilashii Boqorka Aw‑Bakar .
Boqor Maxamed Aw Bakar waxaa ka dhaxlay sidoo kale mid kamid ah wiilashiisii oo ah boqor Maara‑gal Maxamed .
Boqor Maaragal waxaa ka dhaxlay wiilkiisa oo ah Boqor Celis waxaa asagiina ka dhaxalkii saldanada uu ku wareejiyay mid kamid ah wiillashiisi oo ah Boqor Hiirgede .
Boqor Hiirgede waxaa uu ku wareejiyay sidoo mid kamid ah wiilashiisa oo lagu macaabi jiray boqor Dumaal kadib markii uu geeriyooday boqor , Dumaal waxaa xilkii lagu wareejiyay nin aan kamid ahayn reer boqorkii qabiilka .
Waxa sababay ma helin inta barista wadnay iyo sababta keentay in uu soo dhex galo qof aan reer boqorka qabiilka ahayn , sidoo kale waxaa la badalay magacii boqorka oo lagu badalay Ugaas .
Ninka lagu wareejiyay saldanada ayaa lagu magacaabi jiray Ugaas Cabdi Gaboobe oo lagu naaneeysi jiray (Boqol kulmiye ) ninkaas oo ay ku abtirsato jifa kamid ah beesha Abakeey Jidgaal Meyle .
Ugaas Cabdi Gaboobe ( Boqol Kulmiye ) xilka ayaa laga qaaday oo Cormale ayaa ka qaaday sabab kasata ha keentee xilka qaasistiisa .
Waxaana dib loogu celiyay reer Boqorkii qabiilka oo mar kale ayaa waxaa lagu wareejiyay ugaas Hindis Masuuse .
Xilkii waxaa lagu wareejiyay ugaas Hindis Masuuse oo ahaa nin ka soo jeeda beesha Wacaysmuge gaar ahaan Mohamed Aw‑Bakar (Toweyne) .
Ugaas Hindis Masuuse waxaa awoow u ahaa Boqor Dumaal , sidoo kale waxaa uu saldanada haayay mudda aad u dheer oo lagu qayaasay ilaa iyo 85 sano in ka badan sida ay inoo sheegeen odayaashii taarkhda , ugaas Hindis Masuuse ayaa ku wareejiyay saladanadii ragg ka soo jeeda beesha Ciise , sababta ka akhriso qaybta xigta.
UGAAS HINDIS MASUUSE
IYO
QAABKA UU SALDANADA UGU WAREEJIYAY CIISE
Waxaa ay inoo sheegeen odayaashii ku xeel‑dheeraa taariikhda qabiilka Cormale in ay sabab u ahayd in saldanada lagu wareejiyo beesha Ciise , Geel lagu kala dhacay colaad jirtay oo Cormale uu ka soo dhacay qabiilka Ajuuraan kadibna uu dib u celiyay ugaas Hindis Masuuse .
waxaa jirtay colaad kale oo ka dhaxeeysay cormale iyo qabiilla kale waqtigaas oo wax Ajuuraan kala dhaxeeyay Cormale oo dibaata ah ma jirin sida ay sheegeen odayaasha taariikhda .
kadibna ugaas Hindis Masuuse ayaa Geelii dib ugu celiyay Ajuuraan waxaa uuna ku wareejiyay boqor la oran jiray Boqor Aamin oo kamid ahaa Boqordii Ajuuraan , Geelaas oo aaysan rajo ka qabin raggii lahaa in dib loo soo celiyo in lagu diriri mooyaane .
Waxaa uu bilaaw u noqday xariir wanaagsan oo dhex maray labadii ugaas iyo labadii qabiil intaba inaas kadibna Boqor Aamin ayaa siiyay ugaas Hindis Masuuse gabar lagu magacaabo jiray Idibo Aamin oo uu dhalay iyo gabar jaariyad ah oo shaqeeyso ama adoon u ahayd oo wada jira waxaana sidaa ku bilaawday xariir wanaagsan oo u dhaxeeya labada dhinac .
Boqor Aamin ayaa ku yiri :
ugaas Hindis Masuuse gabadhaan waa reer boqor waxaan codsanayaa in aad iga ballan qaado wiilkeeda in laga dhigo ugaas ama boqor kadibna waxaa uu aqbalay oo weliba ballan qaaday ugaas Hindis Masuuse arrintaas ah in uu ka dhigo ugaas gabadha boqorka wiilka ay dhali doonto .
Ugaas Hindis Masuuse ayaa gabadhii Idibo Boqor Aamin ahayd u guuriyay nin lagu magacaabi jiray Cumar Caalim Suufiin oo gacan yare u ahaa ama kamid ahaa nabadoonadii la shaqeeynayay waqtigaas , ninkaas oo ka soo jeeday beesha Ciise .
Waxaa sidaas xilkii ugaasnimada uu ugu wareejiyay ugaas Hindis wiilkii Idibo Boqor Aamin curadka u ahaa oo lagu magacaabi jiray ugaas Cabdi Cumar Caalim Suufiin asaga oo fulinaayo ballantii uu ka soo qaaday Boqor Aamin .
Ugaas Cabdi Cumar waa la dilay waxaana dilay ragg Cormale ah gaar ahaan raga ka soo jeeda beelaha Maxamed Aw‑Bakar , Ciise Maxaad‑faay iyo Waladeeye xagga dambe ee buuggan ayaan ku sheegi doonaa inshaa Allah .
DILKII UGAAS ABDI KADIB
Cormale waxaa uu u fadhiistay qadiyadii dilka ugaaska iyo sidii loo xalin lahaa dood iyo ismariwaa waqti qaatay kadib waxaa loo bandhigay in ay qaataan Mag ugaas beesha Ciise .
waxaa ay diideen in ay magtii uu Cormale u soo bandhigay qaataan arrintaa badalkeeda ayay Cormale ka dalbadeen in loo saxiixa in saldanada qabiilka oo aan loogu imaanin oo ay ugaasnimada u qaataan Magta badalkii magta xoolaha ah ay qaadan lahaayeen .
Cormale dhamaantiis waxaa uu isku raacay in loo saxiixo xilka ama saldanada qabiilka in aan loogu imaanin beesha Ciise , xilkiina waxaa lagu wareejiyay ugaaska la dilay walaakiis oo ah Ugaas Maxamuud Cumar Caalim Suufiin .
Ugaas Maxamuud Cumar waxaa ka dhaxlay wiil uu dhalay oo lagu magacaabi jiray ugaas Caalim ugaas Maxamuud sidaas ayay ku bilaabatay isku wareejinta ama dhaxaltooyo in ay u noqto beesha Ciise saldanadii qabiilka in kasta oo ay jireen xiliyadii dhexe dad kale oo ugaasyo noqday oo aan kamid ahayn reer ugaaska qabiilka sida aan ku sheegi doono qaybaha dambe ee buuggan inshaa Allah .
FARACII UGAAS MAXAMUUD
IYO
SIDA AY XILKA U KALA DHAXLEEN
Halkaan ka baro faracii ugaas Maxamuud iyo sida ay saldanada isugu wareejiyeen oo kooban , waxaa ilaa iyo in mudo ah soo haayay saldanadii qabiilka Cormale beesha Ciise gaar ahaan Maxaad‑Faay si gaar ah bahda Suufiin oo ah ( Abkeey Ugaas ) .
Ugaas Maxamuud dadkii ka farcamay ayaa waqtigii ugu dheeraa soo xukumay qabiilka Cormale ilaa laga soo gaaray mardhaw .
waxaan dib u milicsan doonaa saldanada iyo qaabkii ay ku soo socotay anaga oo ka bilaabeyna malaaq Cabdullahi Malaaq Gaashaan oo nool waqtiga buuggan aan qoreyno oo ay taariikhda tahay 2020 ayna socoto weli qorista buugan wax bandanna aan qudhiisa ka soo xiganay markii aan wadnay xogt aruurinta buugan .
Malaaq Cabdullahi malaaq Maxamed oo ah ( Gaashaan Boor ) malaaq Cabdiraxmaan malaaq Cumar malaaq Cusmaan malaaq Cali Ugaas Caalim Ugaas Maxamuud Cumar Caalim Suufiin .
( Fiira Gaar ah ) : Suufiin waa odayga ay ku abtirsato jifada Abkeey Ugaas kana mid ah beesha Ciise –Maxaad‑Faay saldanada waxaa markii hore ku wareejiyay ugaas Hindis Masuuse sida aan kor ku soo sheegnay .
Waxaa jiray dad aan reer ugaas ahayn oo hogaanka qabiilka siyaaba kala duwan u soo maray qaarkood ayaa ugaasyo loo doortay iyo qaar kale oo aan la dooran laakiin tiir dhexaad u ahaa hogaaminta Cormale ayagana mid mid ayaan u sheegi doona haddii uu Allah idmo .
AW JEELOOW SADIIQ
Waxaa uu ahaa hogaamiye adag oo qabiilka talada u qabtay waqti ay xaalada aad u adag yahay , waxaa uu heshiisyo aad u waaweyn dhax dhigay qabiilka Cormale iyo qabiiladii deegaanka ku noolaa oo wax colaad ah ma dhicin muddii uu Aw‑Jeeloow Sadiiq hoggaanka u haayay Cormale .
Waxaa uu ku soo aaday xili ay reer ugaaska u dhiibeen ushii Cormale nin aad u jilicsan oo aan hogaaminta ku fiicneyn ninkaa oo ay dadka qaar ku sheegeen malaaq Cumar halka qaar kale ay inoogu sheegeen in uu ahaa Malaaq Cusmaan .
Aw‑Jeeloow Sadiiq marna ma ogalaanin in loogu yeero magaca Ugaas ama Malaaq oo waa uu diidi jiray in ay dadka ugu yeeraan .
Waxaa jirtay mar la weydiiyay su,aal ahayd usha Cormale yaa kuu dhiibay ayuu ku jawaabay ( usha dhulka ayay taalay oo aan ka soo qaatay ) arrintaa oo micnaheeda ula jeeday nin aan wax ku maamuli karin ayaa loo dhiibay .
Jeeloow Sadiiq sidoo kale waxaa uu heshiis rasmi ah la galay boqortooyadii ka talineeysay deegaanka Buur‑hakaba ilaa iyo Baydhabo asaga oo heshiiskaas la galay boqor lagu magacaabi jiray boqor Maameey Eenoow Isaaq oo hogaanka qabiilka Eelaay ahaa sida ay inoo sheegeen odayaasha taariikhda ee Cormale .
Boqor Maameey Eenoow waxaa sidoo kale uu ahaa boqorka guud ee deegaanka , waxaa uu ahaa ninka dejiyay qabiilka Cormale dhulka u dhaw Buur‑Hakaba kadib heshiiskii dhex maray asaga iyo Jeeloow Sadiiq , waxaa ka dhaxeeyay qabiilka Cormale iyo boqortooyadii Eelay heshiis iyo is ixtiraam ilaa dadka qaar ay ugu yeeraan qabiilka Cormale magaca Eelaay Yaroow .
Waxaa uu ahaa Jeeloow hogaamiye la mahadiyay dhinac kasta sida ay inoo sheegeen odayaasha Cormale .
Muddadii uu talada haayay ayay dadka siyaaba kala duwan inoogu sheegeen ilaa iyo 17 sano dadka qaar ayaa noo sheegay halka dadka qaar ay inoo sheegeen ilaaa 27 sano in uu talada haayay , si kastaba waxaa ay isku waafaqsan yihiin odayaasha Cormale ee taariikhda inta uu talada haayay in uusan qabiilka wax colaad ah galin.
Aw Jeeloow Sadiiq waxaa uu duceeyay qabiilka qayb kamid ah waa beesha Tol‑Yaaquub mar ay u yimaadeen dad Asharaaf ah oo la ixtiraami jiray asaga oo shir gudoominaayo hogaankii dhaqanka shir ay isugu imaan jireen kadina waxaa ay weydiisteen xoolo , kadibna waxaa uuna u ballan qaaday boqol neef .
Kadib Laba kulan oo ay odayaashii isugu imaadeen ayuu ku yiri xoolaha magaciina ayaan ku ballan qaaday ee iga bixiya markii in mudda la is eeg eegay ayuu yiri : ( iska taga Talsame iyo Maxamed iyo aniga ayay noo taalaaye ) kadib waxaa ay ka bixiyeen boqolkii neef ee uu ku ballan qaaday magaca qabiilka .
Jeeloow waxaa uu ka soo jeeday beesha Ciise gaar ahaan Cumar‑Maxaad faay .
MALAAQ DHAAYOOW
Waxaa uu kamid ahaa raggii soo maray hogaaminta qabiilka Cormale Malaaq Dhaayoow Nuur Macoow Foodeey oo ka soo jeeday beesha Cerinte .
Waxaa uu ahaa ninkii sameeyay ama jideeyay in uusan Cormale dhexdiisa dhiiga ama magta kala qaadanin iyo in uu dhulka wada leeyahay oo meeshii uu reer Cormale ah degan yahay hadii uu yimaado reer kale oo Cormale ah marti kuma ahan ilaa iyo hadda .
Arrintaan ayaa dhacday inta la deganayahay Raaxoole Cormale , waxaana sabab u ahaa in uu Malaaq Dhaayoow jideeyo arrintaan kadib laba beelood oo Cormale ah oo isku laayay ceelka Raaxoole halka loo yaqaano Daw‑weyn .
Waxaa ay ahaayeen beelaha Abkeey Ismaaciil iyo Abkeey Cerinte xalkii arrintaas kadib ayuu ka soo saaray sharci ama xeer u gaar ah oo ka kooban seddex qodob oo uu ku kordhiyay xeererkii horay u jiray ee qabiilka .
- In uusan Cormale dhulka kala lahayn oo ninka Cormale ah ee horay u deganaa iyo kan cusub waa ay u siman yihiin manfacada deegaanka , lahanshahisa iyo difaaciisa intaba .
- In aysan ku duuli karin jifo Cormale ah jifo kale oo Cormale ah , qof qof kale oo Cormale ah dilay waa dhacdaa , laakiin waxaa reeban in ay hub isu qaataan laba jifo oo xeer adag ayaa ka yaalo .
- In uusan Cormale dhiig la kala qaadan samirsiin yar iyo duugta ama geel xawaaleedka oo kaliya uu kala qaato .
Waxaa horay u jiray oo kamid ahaa xeerarkii ay u dejiyeen hogaankii Cormale ee ka soo jeeday boqortoodii Waceysmuge qodobada soo socda .
- Cormale waxaa ka dhexeeya ugaaska oo ma jirta jirfa ugaas u gaar ah sameeysan karto oo xeer ayaa ka yaalo oo ay horay u qoreen boqortooyadii qabiilka ee Wacaysmuge .
- Cormale waxaa ka dhaxeeya magta iyo difaaca .
- Cormale waxaa ka dhexeeya dhowrida xeererka qabiilada kale lagula jiro .
Sidoo kale hogaankii qabiilka ee ka soo jeeday beesha Ciise ayaa ayagana ku soo kordhiyay xeer lagu magacaabi jiray Xeerka soo dhaweynta , xaga dambe ee buugaan ayaan ku sheegi doonaan xeerkaan iyo waxa uu qaabilsanaa haddii uu Allah idmo.
Waxaa ay ahayd markii ugu horeeysay uguna dambeeysay ee la arko laba beelood oo Cormale ah oo isku soo duula oo is dila laakiin marar badan ayaa la arkay nin nin kale oo Cormale ah dilay ilaa iyo hadda waxaa lagu maamulaa Cormale sidii uu u jideeyay malaaq Dhaayoow Nuur Macoow Foodeey ,waxaan rajeeynayaa in ay dib u habeyn ku sameeyn doonaaan xeerarkan aqoon yahanka naga dambeeya ee Cormale haddii uu inshaa Allah .
UGAAS BANTUUQLE
waxaa Sidoo kale hogaanka Cormale kamid ahaa raggii soo maray Malaaq Xasan Maxamed Axmed (Bantuuqle) oo ahaa Garlabe gaar ahaan beesha Axmed Nuurre .
UGAAS ABDI JINOOL
Waxaa uu kamid ahaa hogaankii Cormale soo maray ugaas Cabdi Axmed Sheekh (Abdi Jinool ) oo mudda kooban haayay xilka inkasto oo ay Cormale ugaas u doorteen hadana buuq ayaa hareeyay xukunkiisi si iskiis ah ayuu ushii u dhigay .
Wax yar kadib ayuu si iskiis ah ushii ugu celiyay Cormale , waxaa uuna ka soo jeeday beesha Ciise gaar ahaan Maxaad‑faay siiba Cumar Maxaad‑faay .
UGAAS HUSSEIN MAXAMED MUUDEEY (xusseen gaal)
Waxaa uu kamid ahaa hogaanka Cormale ragii soo maray , waxaa lagu naaneysi jiray (xuseen gaal) waxaa uu ka soo jeeday beesha Abkeey Cerinte .
Ugaas Xuseen Gaal waxaa uu aad ugu dadaalay midnimada Cormale asaga oo dadaal badan ku bixiyay siduu meesha uu uga saari lahaa dhibaato lagu sameeyay sanada badan ka hor beesha Abkeey Maxamed Aw‑Bakar (tol‑weyne ) waxaa uu sameeyay tilaabo aysan horay u sameeynin ugaasyadii asaga ka horeeyay .
Waxaa uu u isugu yeeray Cormale asaga oo ugaaskii ah waxaa uu u ololeeyay arrintaas , waxaa uu gabdho u kala guuriyay qabiilka , sidoo kale waxaa uu xeer ciqaabeed aad u adag ka soo saaray arrintaas oo dhibaato ay tabanayeen beesha Maxamed Aw-Bakar , xeerkaas oo loogu tala galay in lagu ciqaaabo ciddii sii wada kala qaybinta Cormale .
UGAAS SHEIKH ABDI SAMAD
Waxaa uu sidoo kale kamid ahaa raggii hogaankii Cormale soo maray ugaas Sheikha Cabdisamad Sheikh Axmed Cadille Nuur oo ahaa beesha Ciise gaar ahaan Abkeey Macaaneey , waxaa la dilay xiligii ay burburtay dawladii uu hogaaminaayay Madaxweyne Maxamed Siyaad Barre ee 1991 dii .
waxaa dilay rag Xawaadlle ahaa oo huwanaa shaatigii U.S.C , waxaa loo dilay sida ay dadka qaar oo xog oagaaalka ahaa sheegeen aar‑goosi , nin ugaas ahaa oo laga dilay Xawaadlle boqolaal sano ka hor sida ay inoo sheegeen odayaasha taariikhda .
UGAAS MOHAMED IBRAHIM XASSAN (garshooke )
waxaa uu sidoo kale kamid ahaa hogaanka Cormale raggii soo maray Ugaas Maxamed Ibraahim Xassan ( ger‑shooke) , waxaa uu ahaa ninkii salka u dhigay nidhaanka (11) ka beelood ee hadda Raaxoole Cormale qaaraanka , magta iyo howlaha kale qabiilka dhexdiisa ah lagu maamula , ugaas Garshooke waxaa uu ka soo jeeday beesha Ciise gaar ahaan Maxaad‑Faay – Cumar Maxaad‑faay .
Dhammaaan raga aan soo sheegnay waxaa ay joogeen Raaxoole iyo deegaannadii kale ee aan taariikhda qaybaha hore ku soo sheegnay ama uu qabiilka deganaan jiray Raaxoole ka hore .
Fiira Gaar ah : Malaaq Gaashaan Boor waxii ka horeeyay Cormale waa uu ku mideeysnaa hogaaanka dhaqanka meel kastaba ha jooga .
Waxaa lagu soo kala guuray Raaxoole kadib markii ay dad badan oo qabiilka ah ay ka sheegteen maamulkii malaaq Gaashaan Boor , waxaan ku faah‑faahin doonaa qaybaha dambe ee buuggan haddii uu Allah idmo .
Waxii ka dambeeyay Malaaq Gaashaan waxaa soo if baxay khilaaf iyo is qabqabsi xagga hogaanka dhaqanka ah oo mar walba waxaa jiray qaybo diidan raggii hogaanka u ahaa qabiilka inkasta oo la xaliyay arrintaas markii dambe , deegaanada Raaxoole iyo Kimaayo oo ah deegaanada uu ugu badan yahay Cormale .
HOGAANKA DHAQANKA CORMALE EEKISMAAYO
Waxaan qaybtaan ugu hadli doonaa haddii uu Allah idmo qaar kamid ah hogaanka qabiilka Cormale ee deegaanada Jubooyinka annaga oo mid mid u soo qaadan doona inshaa Allah .
MACALIM SHABAC
Macalim Ibrahim Aadam Shaako (Macalim Shabac ) waxaa uu ahaa hogaamiyihii ugu horeeeyay ee qabiilka Cormale Kismaayo .
Waxii ka horeeyay waqtigaas qabiilka waxaa uu ku xeraa hogaankii qabiilka Raaxoole joogay , sidoo kale waxaa uu ahaa Macalim Shabac hogaamiye diimeed asaga oo qabiilka ugu dhaawi jiray meesha hadda loo yaqaan laanta Macalim Shabac oo ku taalo deegaanka Beer‑xaani ee duleedka Kismaayo waxaa uu xilka haayay dhamaadkii qarnigii 18 ilaa bilaawgii qaringii 19 aad waxaa uu ka soo jeeday beesha Abkeey Ismaaciil .
SULDAAN SALAAD AF CADEEY
Waxaa uu kamid ahaa hogaankii dhaqanka ee qabiilka Cormale raggii soo maray gaar ahaan Cormale Kismaayo Suldaan Salaad Macalim Ibraahim Aadam Shaako oo lagu naaneysi jiray (Salaad Afcadeey ) waxaa uu ka soo jeeday beesha Abkeey Ismaaciil gaaar ahaan Cumar Cabdi .
Waxaa ay ahayd markii ugu horreysa magaca suldaan la siiyo nin kamid ah hogaanka Cormale , qabiilka hogaankiisa waxaa uu horey u lahaan jiray magacyadan sida boqor, ugaas iyo malaaq.
CALI GEDAAW
Waxaa uu kamid ahaa hogaanka dhaqanka ee Cormale , nabadoon Cali Cabdi Cabdille ( Cali Gedaw ) oo ahaa hogaamiye dhaqan oo miisaan badan ku dhex lahaa qabiilka ayaa wax bandan ka soo qabtay xalinta arrimaha qabiilka iyo hogaaminta intaba .
Ugaas iyo suldaanimo midba looma dooranin haddana markii uu noolaa waxaa uu kamid ahaa hogaanka Cormale ragga ugu sarreeya ee ay tahay in aan ku xusno taariikhda , sidoo kale waxaa uu ahaa hogaamiye diimeed.
waxaa uu daganaa in mudda ah oo deegaan u ahayd duleedka magaalada kismaayo meesha uu hadda ku yaalo Garoonka Kismaayo asaga oo ka hergeliyay xaruma Diinta Islaamka lagu barta iyo Dugsi Qur,aan oo lagu kobciyo aqoonta diinta .
Dowladii Militiriga ayaa ka qaaday deegaankiisi oo u badashay Garoonka Kimaayo sanaddii 1972 , dowladii ayaa u wareejisay deegaan kale oo u dhaw garoonka kismaayo .
Xarumahiisii diinta oo mar kale dib uga asaasay deegaanka oo ilaa iyo hadda waxaa ku yaalo ama ka jira deegaankii asaga ahaa xarumahiisii diinta oo in ka badan boqol sano (100) jirsaday , waxaana lagu magacaabaa deegaanka Cali Gedaaw ah ilaa iyo hadda .
Waxaa uu ka soo jeeday nabadoon Cali Gedaaw Garlabe gaar ahaan beesha Abkeey Tol‑yaaquub .
UGAAS XAAJI YACQUUB SHEIKH ISMAACIIL
Waxaa uu kamid ahaa raggii hogaanka qabiilka Cormale soo maray Ugaas Xaaji Yacquub Sheekh Ismaaciil waxaa uu dhibaato kala kulmay markii ugaasnima loo doortay maamulkii magaaalada Kismaayo oo ay hogaanka u hayeen ragg beesha Harti ka soo jeeda oo uu xafiiltan kala dhaxeeyay oo in mudda ah ayaaa la xiray , Ugaas Xaaji Yacquub waxaa uu ka soo jeeday Garlabe gaar ahaan beesha Abkeey Aydoonle .
UGAAS XUSEEN HAFOOW
waxaa uu kamid ahaa raggii soo maamulay waqtigii ugu adagaa oo uu dalka dowlad la,aanta noqday oo dalka iyo dadkiiba ay ku jireen xaalad foowda ah .
waxaa uu ka soo gudbiyay xaalada aan sheeko lagu soo koobi karin shaahid mooyaane oo u badnayd waqtiyadii colaadaha iyo dowlad la,aanta dalka , waxaa uu ka soo jeeday ugaas Xusseen Garlabe gaar ahaan beesha Abkeey Aydoonle , waxaa dilay ugas Xusseen kooxda Al‑Shabaab sanadka markuu ahaa 2013 .
SULDAAN MOHAMED ADAM GARJIN
Waxaa uu kamid ahaa sidoo kale raggii soo maray hogaanka Cormale Suldaan Maxamed Aadam Garjin oo waxaa ay isku waqti ahaayeen Ugaas Xuseen Hafoow asagana waxaa dilay isla kooxda Al‑Shabaab sanadka 2012 aakhirkiisi waxaa uu ka soo jeeday Suldaan Maxamed Garjin beesha Abkeey Ismaaciil gaar ahaan Curmar Cabdi .
kadib dilkii Sulddaka iyo Ugaaska ayaa waxaa si ku meel gaar ah loogu dhiibay ragg kale Cormale ah hogaamita qabiilka .
waxaa loo dhiibay xilka ugaasnimada nabadoon Xasan Sheekh Ibraahim kadib dhimashadii Ugaas Xuseen Hafoow , sidoo kale dhimashadii Suldaan Maxamed Aadam Garjin kadib ayaa si ku meel gaar ah loogu dhiibay suldaanimdi Saalax Macalim Aadam (saalax haamaan ) oo ay qaraabo dhaw ahaayeen suldaankii la dilay .
Waqti yar kadib isla Xasan Sheekh Ibraahim ayaa loo caleema saaray ugaaska Cormale mudda lix bilood ah kadib dhimashadii Ugaas Xuseen Hafoow .
Saalax Haamaan xilkii uu sida ku meel gaarka ah loogu dhiibay ayaa laga qaaday kadib khilaaf ba,an oo ay qabiilka ka dhex abuureen asaga iyo rag kale oo dhaqan iyo siyaasiyiin isugu jiray .
Saalax Haamaan oo uu damac kaga jiray in sida Ugaas Xassan Sheikh loo caleema saaro xilkii uu si ku meel gaarka ah uu u haayay ayaa lagu eedeeyay in uu caqabad ku ahaa wada jirka qabiilka .
Mudda yar kadib xilka qaadistiisi Saalax Haamaan waxaa uu sheegtay ama uu sheegad u noqday beesha Harti –Daarood oo ay Cormale colaad kala dhaxeeysay waqtigaas .
Mudda yar kadib waxaa dalka dib ugu soo laabtay mid kamid ah wiilashii suldaan Maxamed Garjin oo dalka dibadiisa waxbarasha ugu maqnaa ninkaas oo lagu magacaabo Suldaan Aadam Suldaan Maxamed Suldaan Aadam Garjin waxaa uu lagu wareejiyay xilkii aabahiis uu ka geeriyooday .
UGAAS XASAN SHEIKH IBRAAHIM
Waxaa Cormale uu u doortay ugaaska guud ee jubooyinka Ugaas Xasan Sheekh Ibraahim hadana waqtigiisa waxaa uu qabiilka la kulmay colaada aad u tira badan sida colaadii Cormale iyo kooxahii Al‑Shabaaab iyo colaadii Cormale iyo Harti ee ka dhacday duleedka degmada Kismaayo iyo dhibaatooyin kale oo khilaaf qabiilka dhexdiisa ah kamid yahay.
Waxaa ay qabaan dhammaan wax‑garadkii Cormale ee aan la kulanay in kasto oo ugaas Xasan Sheikh Ibraahim uu ahaa nin ku adag qadiyada qabiilka haddana xiligii talada haayay qabiilka waxaa hareeyay buuq iyo colaada joogta ah oo laga baaqsan karay .
Ugaas Xasan Sheekh waxaa uu ka soo jeeday beesha Abkeey Laagoow Meyle gaar ahaan Faqi Cumar – kulmiye Faqi Omar .
SULDAAN AADAM SULDAAN MOHAMED GARJIN (Suldaan Al‑cadaala )
Soo laabashadii Suldaan Aadam suldaan Maxamed kadib waxbarasha uu dibadda ugu maqnaa ayaa loo caleema saaray suldaanimadii qabiilka , waxaa uu ku soo biiray hogaanka Cormale sidoo kale waxaa uu ku soo aaday waqti uu qabiilka ku jira xaalad aad cakirin oo aad ayaa loo soo dhaweeyay waxaana lagu duubay deegaanka Shabeeleey ee duleeda Kismaayo .
Waxaa culeey saaray maamulkii Jubbaland oo fargelin ku sameeyay in uu shaqeeyo caqabadna ku noqday kadib markii ay qabiilkii Cormale ee uu ka dhashay u doorteen in uu hogaamiyo ama u shaqeeyo .
Cabasha ka timid ninkii sida ku meel gaarka ah u haayay suldanimada lagana qaaday iyo asaga oo gacan ka helaaya qabiilka uu sheegtay ee Harti oo saameeyn xoogan ku lahaa hoggaanka sare ee maamulka JubbaLand in mudda ah ayay hor istaag ku sameeyeen .
Suldaan Aadam Al‑ Cadaala Inkasto oo uu culeys kaga yimid dhinaca mamulka JubbaLand hadana waxaa uu si firfircoon uga dhex bilaabay qabiilka shaqadii loo igmaday .
HOGAAMINTII CABDUL QAADIR JIIS
Cabdulqaadi Maxamed Cali Jeeloow waxaa uu ahaa hogaamiye waqti adag oo qabiilka uu ku jiray colaad kala dhaxeeysay kooxda Al‑Shbaab hogaanka ayuu ku soo biiray waqti loo xilsaaray in uu u dhaxeeya qabiilka Cormale iyo Al‑Shabaab oo ay u dhaxeeysay colaad waxaa uu kamid ahaa rag gurmad ahaan ugu yimid deegaanka Raaxoole Cormale oo gacan ka geystay xalinta colaadaas waqtiga xilka loo dhiibaayo .
Waxaa uu doowr muhiim ah ka qaatay badbaadinta iyo samata bixinta reerka kadib markii loo xilsaaray in uu noqdo hogaanka u dhaxeeya Cormale iyo kooxda Al‑Shabaab .
waxaa uu meesha ka saaray is faham la,aan iyo dhibaata joogta aheyd oo mudda dheer u dhexeeysay Cormale iyo Al‑Shabaab .
Mudda sanada ah oo Cabdulqaadir Jiis uu u dhaxeeyay labada dhinac wax dhibaata ah kama dhex dhicin Cormale iyo kooxdii Al‑Shabaab marka laga reebo dhacdooyin yar yar oo markiiba inta uu ka daba tagay hadana uu xaliyay .
Cabdulqaadir Jiis waxaa ay oran jireen Cormale gaas Duureed sababta oo ah Al‑Shabaab oo inta badan magaalooyinki laga qabsaday oo maamulkooda uu ku shaqeeynayay deegaanada baadiyaha ah iyo duurka waana sababta magaca Ugaas Duureed loo siiyay Cabdulqaadir Maxamed Cali .
Si kastaba Cabdul qaadir Jiis waxuu ahaa halyaay guula badan ka gaaray shaqadii loo igmaday oo ahayd badbaadinta qabiilki Cormale iyo in uu ka badbaadiyay kooxa aad u naxariis daran oo ay colaad aan jid iyo jaha laheyn kala dhexeeysay qabiilka .
Cabdulqaadir Maxamed Cali Jeeloow (Abdiqaadir Jiis ) waxaa uu ka soo jeeday beesha Cerinte .
Fiira Gaar ah :
Waxaa jiray rag kale oo ay u sameeyeen kooxda Al‑Shabaab in ay u noqdaan hogaan beesha Cormale gaar ahaan deegaanada baadiyaha sida guud ahaan ay ugu sameeyeen qabiilada soomaaliyeed hadana wax guula la taaban karo ka keenay ma jirin dhammaan raggii la shaqeyn jiray kooxda AL‑Shabaab dhamaantood qabiilka Cormale dhexdiisa ayaa looga yaqaanay ugaas Duureedyo .
Hogaamiyaal miisaan iyo maamuus ku dhex lahaa Cormale
Waxaa jiray hogaamiyayaal Cormale taariikhda u galay ayaga oo aan Ugaas iyo Malaaq iyo xil kale intaba aan ku magacaawnayn hadana ka soo gudbiyay qabiilka marxalada aad u adag raggaas oo isugu jiray hoggaamiyayaal dagaal iyo hogaamiyaal dhaqan iyo hogaamiyayaaal diimeed kuna dhex lahaa miisiin iyo qadarin qabiilka Cormale dhexdiisa , sidoo kale Cormale ay u yaqaanaan halgameyaal sarsare waxaana kamid ahaa.
- Jeeloow Sadiiq
- Nuur Macoow Foodeey
- Aadam shaako
- Aamin Jiroow
- Cumar Baadi
- Cali Salaad Abiikir ( CaliTaraar )
- Sacdi Xassan Cumar
- Maxamed Cali Jeeloow
- Aadam Cali Deer Food (Aadam Cali dheere )
- Macalim Ibraahim Aadam ( Macalim Shabac )
- Sagaar Kuuloow Cumar
- Hassan Mohamed Osman ( hassan dabac )
- Isaaq Axmed Sheekh ( Isaaq Garaar )
- Cabdullahi Maxamuud ( Cabdullahi Baasaay )
- Cali Cabdi Cabdille ( Ali Gedaaw )
- Samoow Cali Jareere
- Sheikh Mohamed gaabboy
- Ibraam Cumaan Boore ( Ibraahim Yoomoow )
Fiira Gaar ah : Cormale ayaa dhaha halgameyaashii sarsare xurmad gaar ahna waa ay u hayaaan raggaan iyo rag kale iyo xitaa faracoodi .
HOGAANKII CORMALE EE MUQDISHO
Waxaa jiray hogaamiyayaal dhaqan oo soo maamulay qabiilka qaybtiisa Muqdisho iyo deegaanada ku dhaw waxaana kamid ahaa :
ADAM ISAAQ XAAYLOOW ( Aadam Fooke )
Nabadoon Aadam Fooke oo mudda dheer oo ka badan 40 sano ah oday uga ahaa Cormale Muqdisho ayaa lagu xasuustaa kalmad uu yiri oo ahayd .
( Cormale Minishiibiya ma aasi karto ) .
Dowlada Hoose ee Xamar ayaa aasi jirtay dadka ku dhinta hospitaalada muqdisho , nabdoon Aadam Fooke waxaa uu diiday dadka Cormale ee ku dhinta ( hospitals ) Mogadisho in ay aasaan dowladda hoose .
Waxaa uu dacwad ka gudbiyay dowlada hoose , kalmadaan Maxakamada horteeda ayuu ka yiri waxaana la ogolaaday doodiisii oo maalintaas waxii ka dambeeyay qof dambe oo Cormale ah dowlada Hoose ma aasin .
Nabadoon Aadam Fooke waxaa uu ka soo jeeday beesha Maxamed Aw‑Bakar (tol‑weyne) gaar ahaa Mahiibaan , sidoo kale waxaa uu ahaa ninkii ugu horeeyay ee ku matala Xamar hogaanka dhaqan ee qabiilka Cormale .
IBRAHIM QUREESH ABDILLE
Nabadoon Ibraahim Qureesh oo mar dambe Cormale uu ugaas ugu doortay Muqdisho ayaa kmid noqday hogaanka qabiilka ee Muqdisho in kastoo labada ninba ay Muqdisho qabiilka ku soo hogaamiyeen hadana waqti dheer ayaa u dhexeeyay oo aad u kala fog .
Sidoo kale Ibraahim Qureesh waxaa uu ku soo aaday marxalad aad u adag labada ninba wax bandan ayay u soo qabteen qabiilka , Qureesh waxaa uu ka soo jeeday beesha Ciise gaar ahaan Abkeey Macaaneey .
HOGAANKA DHAQANKA BAYDHABO
MALAAQ MACALIM MACOOW CABDI GEEDI
Waxaa uu kamid noqday hogaanka dhaqanka qabiilka Cormale qaybtiisa magaalada baydhabo Malaaq Macalin Macoow Cabdi Geedi ( boqol soon ).
Malaaq Macow Cabi Geedi ayaa sidoo kale ahaa hogaamiye diimeed, waxaa uu ka soo shaqeeyay xaalada adag oo ay jireen siyaasada is diidan sida goonfur galbeed asaaskeedii lixda gobol iyo seddexda gobol ee la isku haaystay .
Waxaa uu qayb muhiim ah ka ahaa dhismahii maamulka Koonfur Galbeed , waxaa uu ka soo jeeday Macalim Macoow beesha Abkeey Ciise gaar ahaan Macaaneey .
HOGAANKII DHAQANKA EE DHADHACLE IYO DHEES
Waxaan halkaan uga hadli doonaa haddii uuAllah idmo deegaannada Dhadhacle , Dhees iyo Duduble oo ka tirsan Shabeelada Hoose oo uu degan yahay qabiilka Cormale .
Deegaankan waxaa uu ku yaalaa duleedka degmada Afgooye ee gobolka Shabeelada Hoose, gaar ahaan waxaa uu ka xigaa dhinaca qorax u dhac Afgooye .
Waxaa uu u dhaxeeyaa Afgooye iyo Daafeed waxaa uu u dhaw yahay deegaanka Warmaxan .
waxaa kamid ahaa hogaankaii dhaqanka ee soo maamulay qabiilka qaybtiisa deegan Shabeelada Hoose .
- Cali Yaroow Xassan Ceymooy ( Ali Yaroow Cormale ) oo haayay hogaaninta mudda aad u dheer ka hore waqtigii xurriyadii iyo kadib intaba .
- Xassan Cali Yaroow Xassan oo ka dhaxlay Aabahiis hogaaminta dhaqanka qabiilka qaybtiisa degan Dhadhcle iyo Dhees iyo Duduble ayaa u haayay qabiilka hogaanka xiligii Kacaanka ee Militiriga uu maamulayay dalka .
- Cabdille Maxamed Guuraaw Garas Cali Yaroow oo ka dhaxlay adeerkiis oo kamid ahaa reer Cali Yaroow Cormale , ayaa hogaaminta qabiilka ku soo biiray oo hayay ilaa iyo waqtiga buuggan qormadiisa ay socta oo ah sanadka 2020 ayuu yahay .
Sidoo kale waxaa kamid ahaa hogaanka dhaqanka deegaankan.
- Nabadoon Yare Macoow Gambi
- Nabadoon Cabdiyoow Buulle .
Waxaa ay ka soo jeedeen beesha Waladeeye oo kamid ah qaybaha Cormale ee sida weyn u degan Shabeelada Hoose .
Beelaha Cormale ee degan Dhadhacle iyo Dhees waa qaybo kamid ah Cerente , Waladeeye iyo Jidgaal , hogaanka dhaqanka ee deegaanka ayaa inta badan ka soo jeeday beesha Cerinte .
HOGAANKA DHAQAN MANDEERA ‑ KENYA
Waxaan qaybtaan aan ugu hadli doonaa haddii uu Allah idmo qabiilka qaybtiisa degan Mandera iyo hoggaanka dhaqanka ee deegaanka Mandera iyo Ramo .
Waxaa hogaamiye Nabadoon Cabdullahi Sheekh Cadi Liibaan oo waqti adag soo hogaamiyay sidoo kale aabahiis oo ahaa Sheikh Cabdi Liibaan oo hogaamiye dhaqan iyo hogaamiye diimeed intaba ahaa ayaa waxaa dilay Xabashida Ethiopia , waxaa ay ku dileen deegaanka Buula Labileey oo xuduudka dhanaca Ethiopia ka xiga degmada Mandheera , waxaa kale oo kamid ahaa wax‑garadkii ugu caansan degaanada Mandeera ku dhaw .
- Dhaqana Macoow Dhaay ( dhaqana Macaaneey )
- Axmed Sheikh Cabdi Liibaan (Axmed Turji ) oo ganaacsade ah
- Muqtaar Xuseen Liibaan ( gacma gaab )
Qabiilka qaybaha degan Mandeera waxaa ay xilfi iyo xulufo walaaltinimo kala dhaxeeysaa qabiilka Dagoodiye oo asal ahaan ay isir wadaagaan Cormale .
Waxaa xusid mudan in kasto oo qabiilka qaybahiisa kale duwan laga heli karo Mandeera iyo deegaanada ku dhaw ama uu degan yahay hadana magaca loo yaqaano ayaa ah Macaaneey .
Macaaneey waa qayb kamid ah Cormale hadana sababta ayay ku sheegeen odayaasha taarikhda in Macaaneey oo bah‑wadaag la ahaa Dagoodiye oo deegaanka ku badan iyo in Macaaneey uu deegaanka ugu soo horeeyay Cormale intiisa kale .
HOGAANKA DHAQANKA CORMALE EE GARRISA
Qabiilka Cormale qaybaha degan Garissa County ee Kenya waxaa hogaamiya nabadoon Deeroow Bakaal Macoow oo ku matala dhaqanka qabiilka halkaas , waxaa uu ka soo jeedaa beesha Abkeey Ismaaciil gaar ahaan Abkeey Ahal .
Sidoo kale waxaa waqti dheer oo ah ilaa iyo xiligii gumeeysiga nabadoon ka ahaa Allah u naxriistee Sheikh Xassan Tigeey oo ka soo jeeday beesha Axmed Nuurre .
CULIMADII DARIIQOOYINKA
A : Waxaa kamid ahaa Dariiqooyinkii ugu caansanaa dalka Somalia oo ilaa iyo hadda jirta , dariiqadii uu hogaamin jiray Allah u naxariistee Aw‑Sheekh Maxamed Nuur Luqmaan oo fadhigeeda ugu weyn ahaa degmada Diinsoor sidoo kale waxaa ay xaruma ku lahayd meela kale oo dalka ah .
Waxaa ay xaruma ku lahayd sida Muqdisho gaar ahaan xaafada Xoosh ee degmada Dharkeenleey iyo xarun kale oo ay ku lahayd jamaacadii Aw Sheikh Maxamed Nuur Luqmaan degmada Kismaayo .
Waxaa hadda hogaamiya dariiqadii uu hogaamin jiray Sheikh Maxamed Nuur Luqmaan wiil uu dhalay Sheikha oo lagu magacaabo Sheikh Shanyaaloow Sheikh Maxamed Nuur Luqmaan oo kamid ah culimada waaweyn .
Sheikha Shanyaaloow waa nin wax ku soo baxay ama ka soo bartay diinta islaamka Jaamacadda caalamiga ah ee Al‑Azhar ee ku taala magaalada Qaahira ee dalka Masar inta aaysan burburin xukuumadii militiriga .
Fiira Gaar ah : waxaa uu ka soo jeeday Sheikh Maxamed Nuur Luqmaan qabiilka Cormale gaar ahaan beesha Ciise reer ugaaska Cormale , inkasto oo ay culimada aysan lahayn xuduud qabiil hadana waxaa muhiim ah in nasabka qofka la sheego .
Waxaa uu Cormale ahaan inoo leeyahay taariikh gaar ah iyo ahmiyad weyn intaba , waxaa uu ku aasan yahay Sheikha Maxamed Nuur Degmada Diinsoor .
B : waxaa sidoo kale kamid ahaa dariiqadii uu hogaaminaayayAllah u naxariistee Aw_Sheekh Cabdullahi Maxamuud oo kamid ahaa culimadii sida weyn looga yaqaanay koonfurta Soomaaliya gaar ahaan gobaladii horay loo oran jiray Alta Jubba iyo Basta Jubba oo hada ah labada Jubba iyo Bay , Bakool iyo Gedo .
Waxaa uu ku aasan yahay Sheikh Cabdullahi Maxamuud meesha loo yaqaano Xaramka oo u dhaxeeysa degmada Jilib ee Gobolka Jubbada Dhexe iyo deegaanka Kuuya –Baroow magacaas oo ay micnihiisa dadka ula jeedaan Xaramkii Sheikh Cabdullaahi Maxamuud sidoo kale Sheikha ayaa ka soo jeeday qabiilka Cormale gaar ahaan Garlabe beesha Maxamed Aw‑Bakar , sidoo waxaa uu taariikh gaar ah ku dhex lahaa kuna leeyahay ilaa iyo hada cormale .
Waxaa in mudda ah maamulaayay dariiqadii Sheikh Cumar Sheikh Cabdullaahi Maxamuud oo ahaa wiil uu dhalay Sheikha , deegaanka Gurmadka ee u dhaw Cabddala Biroole duleedka Kismaayo ayaa fariisin u ahaa , sidoo kale dariiqada ayaa wakiilo ku lahayd deegaanka Raaxoole Cormale .
WQ/ H.E Maxamed Cumar Geedi
Waxaa qaybtaan si gaar ah isugu soo dubba riday mahadi haka gaarto aqoonyahan:
Cali Xuseen Ibraahim (Matooriste)
